Door Gwen Webber
KNX kan helpen om gebouwen te transformeren en toegankelijkheid te verschuiven van een checklist om aan de regels te voldoen naar een essentiële infrastructuur die waardigheid en autonomie biedt aan alle gebruikers.
In de afgelopen jaren is de noodzaak om echt toegankelijke omgevingen te creëren steeds groter geworden. Mensen met zichtbare handicaps en mensen met onzichtbare beperkingen zoals cognitieve, sensorische of neurodivergente aandoeningen eisen systemen voor hun huizen en werkplekken die onafhankelijkheid, waardigheid en veiligheid bieden. En de implementatie van deze systemen kan niet snel genoeg komen.
Toegenomen publiek bewustzijn
Gelukkig is het publiek zich nu meer bewust van consumentgerichte automatiseringssystemen zoals Nest in het Verenigd Koninkrijk, waarmee huiseigenaren hun verwarming kunnen regelen op de terugweg van hun werk, naast andere omgevingscontroles. In feite wordt automatisering steeds meer gezien als een essentieel onderdeel van het creëren van inclusieve ruimtes voor openbaar gebruik. KNX heeft op dit gebied al tientallen jaren ervaring als wereldwijd erkende open standaard voor gebouwautomatisering, maar het belang ervan kan niet worden overschat aangezien inclusief ontwerp nu wordt verweven in de vroege ontwerpfasen door architecten en ingenieurs.
Barrières slechten
In een recent voorbeeld heeft architectuurgigant en kampioen in slimme gebouwen Foster+Partners een Inclusive Design Team opgericht. “Technologie verandert de mogelijkheden en maakt echte-en ondersteuning mogelijk”, zegt Suzan Ucmaklioglu, Associate Partner | Inclusive Design Specialist bij Foster+Partners, “instelbare verlichting, slimme bewegwijzering… kunnen de ervaringen van mensen aanzienlijk verbeteren.”
Een grotere waardering in de ontwerpindustrie voor de noodzaak om inclusieve benaderingen en processen in te bouwen, niet alleen als een toevoeging, maar als een strategie, heeft geleid tot een breder begrip van handicaps zelf. Zoals Jos Boys van DisOrdinary Architects in een interview uitlegt: “Mensen zijn pas gehandicapt als ze geconfronteerd worden met een barrière. Als die barrières worden weggenomen, houdt de handicap op te bestaan.”
Automatische besturing, spraak en multimodale interfaces kunnen een onafhankelijker leven mogelijk maken. Voor mensen met beperkte handvaardigheid of mobiliteit zijn handen-om verlichting, jaloezieën, HVAC en apparaten te beheren via spraakassistenten zoals Alexa, Google en HomeKit geïntegreerd met KNX, een levensader worden. Deze verminderen fysieke taken en ondersteunen de consistentie voor mensen met geheugen- of cognitieve uitdagingen. Zoals beschreven in het artikel ‘Het KNX Assistive Living Familiehuis‘ door KNX UK, voor rolstoelgebruikers is de mogelijkheid om de omgeving via een app of stem te bedienen zonder van positie te moeten veranderen, transformerend.
Nog relevanter is adaptieve technologie, die essentieel is om de uitdagingen aan te gaan die de impact van de klimaatcrisis op de gebouwde omgeving met zich meebrengt. Hier zijn ontwerpers op zoek naar oplossingen voor projecten die zich richten op adaptief hergebruik en het herbestemmen van bestaande structuren en interieurs. De tactiele, fysieke schakelaars en aanpasbare wandpanelen of mobiele interfaces, ontworpen met grotere knoppen of single-action toggles die KNX-systemen ondersteunen, kunnen gecombineerd worden met spraakbesturing en touch. Deze multimodale besturingsflexibiliteit verbetert de ervaring van verschillende leef- en werkomstandigheden voor mensen met een cognitief, zintuiglijk en motorisch spectrum.
Inclusieve oplossingen
Tijdens een recent bezoek aan een kunstcentrum in Norwich om de inclusiviteit van het gebouw te evalueren en samen met een groep gehandicapte kunstenaars verbeteringen aan te bevelen, werd ik me er terdege van bewust hoe belangrijk het is om de architectuur te helpen bij het creëren van rustige, aantrekkelijke en uitnodigende omgevingen. Het is gemakkelijk om comfortabele en veilige omgevingen die een onbelemmerde betrokkenheid bij de omgeving mogelijk maken, of in dit geval, gecureerde displays, als vanzelfsprekend te beschouwen, maar als het niet werkt, kan het wijzen op slechte ontwerpstrategieën. De kwaliteit van de lucht, beweging, zichtbaarheid van bewegwijzering, kwaliteit van het licht en verlichting hebben allemaal een directe en betekenisvolle invloed op de ervaring van de gebruiker, dus een systeem dat kan reageren of gevoelig is voor deze omstandigheden zou een cruciaal onderdeel moeten zijn van de strategiefase. Dit benadrukt nog eens de waarde van dergelijke systeemoverwegingen voor veiligheid en welzijn. KNX ondersteunt functies zoals bewegingsgevoelige verlichting, automatische deurvergrendeling ’s nachts, of alarmen voor rook, koolmonoxide, enz., die ten goede komen aan mensen met gehoor- of gezichtsstoornissen, of neurodivergente gebruikers die behoefte hebben aan voorspelbaarheid van de omgeving.
De benchmark bepalen
Om het paradigma te veranderen, is een belangrijke stap voorwaarts het aanmoedigen van kwaliteitsvol en creatief design dat systemen zoals KNX integreert. In Casa Capace in Australië bijvoorbeeld, stonden geavanceerde ondersteunende technologie en esthetiek hoog op de prioriteitenlijst voor dit modulaire project, opgezet door vastgoedinvesteringsmaatschappij DPN. De ambitie van het project is om de wereldwijde standaard te zetten voor Specialist Disability Accommodation (SDA) met slimme domoticaspecialisten van ABB die helpen om het gehandicaptenontwerp in de regio te stimuleren. Met behulp van KNX-gestuurde automatische elektrische deuren, verstelbare bankhoogtes, jaloezieën en lichtscènes bieden deze units flexibiliteit in de tijd en verbeterd comfort en energie-efficiëntie, waarbij het stigma van gehandicaptenontwerp op slimme wijze wordt weggenomen.
Conclusie
Om echt inclusief design te bereiken, moeten we verder gaan dan performatieve gebaren en toegankelijkheid vanaf het begin inbedden in het DNA van architectuur en bouwsystemen. Zoals de voorbeelden in dit artikel duidelijk maken, zijn slimme automatiseringsoplossingen met KNX niet langer optionele add-ons, maar essentiële infrastructuur – die waardigheid, autonomie en veiligheid biedt voor alle gebruikers, ongeacht hun capaciteiten. Wanneer inclusiviteit niet wordt gezien als een checkbox voor naleving, maar als een creatieve ontwerpuitdaging, zijn de resultaten zowel menselijker als innovatiever. De toekomst van de gebouwde omgeving hangt af van deze verschuiving. Alles minder dan dat is gewoon slim ontwerpen ten dienste van de verkeerde mensen.
Gwen Webber is een cultureel strateeg en schrijfster met 20 jaar ervaring in architectuurjournalistiek, openbare programmering en het managen van tentoonstellingen over design en cultuur.
